Eind jaren tachtig begon het Herinneringscentrum met het vastleggen van verhalen. In eerste instantie werden deze levensgeschiedenissen opgeschreven in een Cahier met een harde kaft. Al gauw gingen medewerkers over op cassettebandjes. De interviews werden per tien minuten samengevat en van trefwoorden voorzien. Tot halverwege jaren negentig ging men hiermee door. De geluidskwaliteit van deze drager liet te wensen over. Er was vaak veel ruis en het kostte soms enige moeite de geïnterviewde te volgen.
Er werd betere opnameapparatuur aangeschaft en professionele microfoons. Herinneringscentrum Kamp Westerbork werd hierbij geholpen door professionals uit de wereld van radio en tv. De drager veranderde van cassetteband naar mini-cd. De geluidskwaliteit was zo goed, dat fragmenten uit deze interviews zijn gebruikt ter ondersteuning van verschillende onderwerpen in exposities. Ondertussen schreef een team van vrijwilligers de verhalen een op een uit.
Beeld
Ruim tien jaar later maakte het Herinneringscentrum de overstap naar interviews op beeld. Voor deze vorm was altijd enige terughoudendheid. We waren bang dat de geïnterviewde zich zou laten af leiden door de camera, bang dat dat van invloed zou kunnen zijn op de kwaliteit van het verhaal.
In de praktijk bleek het geen verschil te maken. Van belang is dat de interviewer de aandacht van de geïnterviewde vasthoudt. Het stellen van de juiste vragen en het hebben van visueel contact is daarbij essentieel. Tevens is het van belang dat de cameraman zich zo anoniem mogelijk opstelt. Deze vorm bleek zelfs een enorme meerwaarde te hebben. De geïnterviewde hoeft namelijk niet alles onder woorden te brengen, om iets toch over te brengen.
Veel verhalen
Verreweg de meeste geïnterviewden bevonden zich in de periode 1940-1945 in kamp Westerbork. Maar ook vele verhalen van personen uit de naoorlogse bewoningsgeschiedenis zijn vastgelegd, net als de omstandergetuigen van de totale periode en van de binnenkomende en vertrekkende transporten. Langzamerhand vindt een accentverschuiving plaats naar onderduik en tweede generatieverhalen.
Honderden verhalen dus, de een nog indrukwekkender dan de ander. Ze liggen nu in het depot of zijn digitaal opgeslagen. De meeste interviews zijn uitgeschreven. Het zijn vooral onderzoekers en nabestaanden die van deze transcripties gebruik maken. Het grote publiek echter is zich nauwelijks bewust van deze schat aan informatie. Voor deze doelgroep werkt een gedetailleerde transcriptie ook niet. Het is te veel. Het vergt analyse en een vermogen tot het scheiden van kaf en koren. Het is dus zoeken naar iets wat het raadplegen van interviews ook voor deze doelgroep interessant maakt.
Thematische indeling
Te denken valt aan een thematische indeling, waarbij de geïnteresseerde een keuze kan maken uit een of meerdere interviews of fragmenten hieruit. Thema’s zouden kunnen zijn: het leven van voor 1940; de anti Joodse maatregelen; vertrek naar en aankomst in kamp Westerbork; het leven in een barak... Zo’n oplossing vergt een grote investering. De geschikte teksten moeten van tevoren worden uitgezocht en er moet een montageslag worden gemaakt. Een ander nadeel van het gebruik van dit soort fragmenten is dat dit deel uit de context van het totale verhaal wordt gehaald. Het is het zoeken naar een aantrekkelijke oplossing, waarbij het belangrijkste doel moet zijn, dat een interview of een fragment ook voor de bredere doelgroep interessant is om te raadplegen. Mocht u nog suggesties hebben, dan houden we ons aanbevolen.
Guide Abuys
Conservator Herinneringscentrum Kamp Westerbork
