‘Mijn liefste Netty, De laatste afscheidskaart ontvang je vanuit de trein. We zitten met ruim 40 mensen + bagage en het is benauwd in veewagen. We zijn vol goeden moed. Tot een spoedig weerziens in ons dierbare Hollandje. Vaarwel en kus, Hertha.’
‘Toen ik die kaart had gelezen zei ik tegen mijn moeder : ‘Mam, we zien haar nooit meer terug’, herinnerde Netty Hietkamp-Renès zich. Drie jaar eerder, in 1940, ontmoetten Hertha en Netty elkaar op hun eerste schooldag op de Huishoudschool in Deventer. Ze werden hartsvriendinnen.
De vriendschap
Netty omschreef haar vriendin Hertha als een vrolijke tiener 'We voelden elkaar goed aan. We hadden dezelfde humor en we zijn nooit echt kwaad op elkaar geweest. Hertha was een vriendelijke, spontane, goedlachse en hartelijke meid, die ontzettend goed kon schaatsen. Ze zwom ook. Het was echt een spor¬tief meisje.’ Maar door de anti-Joodse maatregelen werd Hertha’s leven steeds meer ingeperkt. Zoals Netty later beschreef was de intense vriendschap niet te vergelijken met een vriendschap in vredestijd. Toen Hertha in september 1941 als Joodse leerling niet langer op school toegelaten werd, vond ze een baantje in de huishouding bij familie in Zwolle. Hertha en Netty schreven elkaar lange brieven. Zo nu en dan ontmoetten ze elkaar bij een tante van Netty, niet ver van het station in Zwolle.’Hertha droeg een Jodenster. Ik deed er ook één op mijn jas. Zo gingen we samen op pad. Ik wilde laten zien dat we bij elkaar hoorden.’
Voor Joden Verboden
In de zomer van 1942 werd het reizen met openbaar vervoer Voor Joden Verboden. Hertha ging weer thuis wonen. De vriendinnen zagen elkaar voor – wat later bleek – de laatste keer: ‘Hertha bracht me met de fiets naar de trein. We stonden nog even te praten op het perron. De trein was er al. ‘En nu ga ik weg’, zei Hertha en ze pakte haar fiets en liep weg. Plotseling gooide ze haar fiets aan de kant, rende terug en vloog me om de hals.’
Het transport naar Auschwitz
Op 2 oktober 1942 werden Hertha en haar zus Annie van huis gehaald en naar Westerbork gebracht. Moeder volgde enkele weken later. Vader bevond zich al in het kamp en werkte er in de smederij. Hertha werd tewerkgesteld bij boeren in de omgeving. Ze bleef met Netty schrijven. Op 14 september 1943 maakte de familie Aussen deel uit van het transport naar Auschwitz. Een voorbijganger vond Hertha’s laatste briefkaart naast de spoorlijn en postte hem. De kaart is slordig geschreven, met een stompje potlood op haar knie of op haar rugzak. Drie dagen later werden Hertha, haar vader en haar zus direct na aankomst in Birkenau vergast. Hertha's moeder stierf kort na de bevrijding van het kamp, als slachtoffer van medische experimenten.
De 102.000 Namen Lezen
In januari 2020 lezen we tijdens De 102.000 Namen Lezen de namen van Hertha, haar zus Annie en haar ouders Jacob en Klara Aussen voor, met vermelding van de leeftijd die ze hadden toen ze werden vermoord. Hertha werd 17 jaar.
Leerlingen van de partnerscholen van Herinneringscentrum Kamp Westerbork nemen deel aan het lezen van de namen. De leerlingen verdiepen zich in de levensverhalen van jonge mensen van hun eigen leeftijd die werden weggevoerd en vermoord om wie ze waren. Jongeren met vriendschappen, dromen en wensen als die van henzelf. Ze lezen de brieven, zien de voorwerpen en foto’s die bewaard zijn gebleven. Ze bespreken met elkaar de betekenis van vriendschap en het opkomen voor elkaar, hebben het over de consequenties van keuzes. En ze beantwoorden de vraag waarom het levend houden van de namen en verhalen voor hen relevant is, 75 jaar na het einde van de Tweede Wereldoorlog. Om jongeren van nu te bereiken, deelde Netty het verhaal van Hertha: ‘Niet alleen om de herinnering aan Hertha levend te houden. Maar ook voor al die andere Hertha’s die zijn omgekomen in de kampen. Het is een herinnering aan alle meisjes die het niet hebben overleefd. Ik vraag me altijd weer af: Waarom? Wat heeft dat meisje gedaan? Ik kan er nu nog steeds zo kwaad om worden.’
De citaten zijn afkomstig uit een interview met mevrouw Hietkamp, afgenomen door Marloes Kirsten en Bibi van der Sprong (opleiding Journalistiek van Hogeschool Windesheim).
- Christel Tijenk (coördinator Educatie)
Hertha Aussen
