In Memoriam: Henny Dormits (1929-2021)

dinsdag, 28 december 2021

“Nachtmerries heb ik nooit gehad, niemand van ons. Dat komt door mijn verstandige vader, denk ik. Door hem heb ik me altijd veilig gevoeld, ook in het kamp tijdens de oorlog. Hij heeft mij ook geleerd dat er meer goede mensen zijn dan slechte. Veel Nederlanders hebben hun leven voor ons gewaagd. En ook niet alle Duitsers waren slecht, zei hij. Sinds twintig jaar vertel ik mijn verhaal op scholen en zeg dan altijd: je mag niemand veroordelen om zijn afkomst, geloof of kleur. Een mens is een mens. Er zijn goede en slechte.”

Op 22 december overleed in Den Haag Henny Dormits, oud-gevangene van kamp Westerbork en Theresienstadt op 92-jarige leeftijd. Sinds meer dan twintig jaar deelde ze haar verhaal als gastspreker en bereikte tienduizenden scholieren en studenten met haar persoonlijke geschiedenis. Door gastlessen, in lezingen en interviews en in haar bijdrage aan onderwijsfilms van het Herinneringscentrum Kamp Westerbork. Telkens met de boodschap: beoordeel een mens niet op aannames over zijn of haar achtergrond, maar benader ieder die je tegenkomt met een open en nieuwsgierige blik. 
In 2017 vertelde haar kleinzoon Benjamin over de oorlogservaringen van zijn oma in de NOS-serie “De oorlog van mijn oma: kleinkinderen over de Holocaust”. 

https://bit.ly/HolocaustHerdenking

Na als gevolg van verraad te zijn opgepakt op hun onderduikadres worden Henny, haar zus Lilly en haar ouders in 1943 overgebracht naar kamp Westerbork. De valse dooppapieren die haar vader in het begin van de oorlog heeft weten te bemachtigen, voorkomen dat de familie direct op transport wordt gesteld. In Westerbork verblijven ze in de barak voor gedoopte Joden. Wanneer in het voorjaar van 1944 een kerkdienst voor protestant gedoopte Joden wordt gefilmd voor ‘de Westerborkfilm’,  wordt Henny op beeld vastgelegd, terwijl ze met haar hartsvriendin Selma in het koortje zingt.
Beelden die onderdeel uitmaken van de expositie ‘De Westerborkfilm’ die in het Herinneringscentrum te zien is, en waarvoor Henny slechts enkele maanden geleden nog meewerkt aan de introductiefilm. Bij het opnieuw bekijken van de beelden herkent ze haar vader in een van de scènes.  

Op 5 september 1944 wordt Henny naar Theresienstadt gedeporteerd. “In goederenwagons, met op de grond strozakken en in hoek emmers voor je behoefte, waren we er in een dag of drie naar toegebracht. Onderweg hoorden we soms vlakbij bommen vallen. Ik heb doodsangsten uitgestaan. Theresienstadt was, hoewel een modelkamp, inderdaad de hel vergeleken bij Westerbork. Weinig eten, veel sterfgevallen. Op een dag zou het Zweedse Rode Kruis langskomen, daarom werd een deel van het kamp opgeknapt. Alles moest worden geschilderd, er kwam een kleuterklasje met mooie gordijntjes. Met andere meisjes moest ik het crematorium leegruimen. Als beloning zouden we een stukje brood met boter krijgen. We moesten acht uur lang de lichaamsresten uit de ovens in schoenendoosjes aan elkaar doorgeven”   

In de nadagen van het Derde Rijk worden door de nazi’s afspraken gemaakt over een uitwisseling van Joodse gevangenen voor medicijnen. Het gezin Dormits maakt onderdeel uit van dit transport van 1200 gevangenen naar Zwitserland in februari 1945.  “Toen we uit de oorlog terugkwamen – dat woord gebruik ik altijd: ‘terugkwamen’, een stom woord daarvoor eigenlijk – hadden we niets meer. Geen dak boven ons hoofd, geen geld; mijn vader had vijf zaken gehad en die waren allemaal ingepikt of weg, en er leefde nauwelijks nog familie; 65 familieleden hadden de oorlog niet overleefd. Herdenken hangt voor mij niet samen met één dag. Ik denk nog elke dag aan mijn 65 vergaste familieleden. We zouden iedere dag moeten herdenken, en blij moeten zijn dat we in vrijheid leven.”

Wij wensen de familie en dierbaren van Henny Dormits alle sterkte toe. Het Herinneringscentrum Kamp Westerbork en het Landelijk Steunpunt Gastsprekers WOII-Heden nemen afscheid van een begenadigd verteller, een gastspreker die in staat was haar eigen geschiedenis te delen mét oog en oor voor de verhalen van de jongeren in de klas, en bovenal een warme en betrokken vriendin.