Getuigenis uit kamp Westerbork en Theresienstadt

donderdag, 26 november 2020

‘Zoiets kun je alleen begrijpen als je ’t meemaakt’, schrijft de Joods-Duitse Ellen tijdens haar verblijf in kamp Westerbork en later Theresienstadt. De dagboeken van de verpleegster zijn gebundeld in een boek dat uit komt op 1 december. In augustus 2018 is een enorme collectie documenten, foto’s en voorwerpen aan het Herinneringscentrum Kamp Westerbork geschonken. In de verzameling bevonden zich drie schriftjes. Het bleken de dagboeken te zijn van een Joodse vrouw, Ellen Deitelzweig Senior (1907-1997), die nu door inspanning van de schenker Joke Roos-Vermeulen en conservator Guido Abuys zijn gepubliceerd.

Ellen Deitelzweig Senior werd geboren op 28 november 1907 in Hamburg. Ze volgt een opleiding voor verpleegster en besluit in april 1934 naar Nederland te gaan voor een stage. Hier leert ze haar vriendinnen Tonny en Suus kennen. Door haar keuze een opleiding in het buitenland te volgen ontkomt ze aan de anti-Joodse politiek in het Duitsland onder Hitler. Ze werkt als verpleegster in Den Haag, als ze in december 1942 wordt opgepakt en naar kamp Westerbork wordt gestuurd. Hier krijgt ze een baantje als verpleegster in het kamp-ziekenhuis. Op 6 januari 1943 begint ze in dit kamp te schrijven in een schriftje met de aanhef ‘Lieve Tonny’. Na kamp Westerbork volgt Theresienstadt en vervolgens wordt ze op uitwisselingstransport naar Zwitserland gestuurd. Ze eindigt haar laatste dagboek op 21 augustus 1945, het moment waarop ze eindelijk weer onderweg is naar Nederland.

Onmenselijke omstandigheden
Deze dagboeken zijn de getuigenis van een Joodse vrouw die zich in de kampen Westerbork en Theresienstadt onder onmenselijke omstandigheden probeert staande te houden. Door het schrijven in haar dagboek tracht ze vat te krijgen op de werkelijkheid. Een werkelijkheid die eigenlijk niet te begrijpen en niet te aanvaarden is.

Rob Roos, dierbare vriend en pleegzoon van vriendin Suus, bewaarde na de dood van Ellen Deitelzweig Senior haar dagboeken en documenten. Na het overlijden van Rob droeg zijn vrouw, Joke Roos-Vermeulen, de dagboeken over aan het Herinneringscentrum Westerbork. Zo werd het mogelijk om nu, 75 jaar na de terugkeer van Ellen naar Nederland, haar verhaal door te vertellen.

“Wat haar notities bijzonder maakt, is juist de alledaagse manier waarop ze haar buitengewone en aangrijpende ervaringen noteert. Schrijven om het leven vorm te geven… “  Gerdien Verschoor, Directeur Herinneringscentrum Kamp Westerbork

Zoiets kun je enkel begrijpen als je het meemaakt
Dagboek van Ellen Deitelzweig Senior

ISBN 978-94-93164-04-8
In Boekvorm Uitgevers, Assen
Prijs € 22,50

Het boek is vanaf 1 december verkrijgbaar via www.inboekvorm.nl, de boekhandel, www.bol.com en in de winkel van het Herinneringscentrum Kamp Westerbork. (gedurende de lockdown is het helaas niet mogelijk om het boek via het museum toegestuurd te krijgen)