De mooiste dingen gebeuren gewoon vanzelf. Eind maart opende de tentoonstelling van de fotograaf Sake Elzinga over de fotograaf Rudolf Werner Breslauer. Breslauer was niet alleen de filmer van de later zo beroemd geworden Westerborkfilm, maar heeft ook als fotograaf in de ruim twee jaar dat hij in Westerbork verbleef enorm veel vastgelegd van het bizarre, en bijzondere dagelijkse leven in het kamp. Hoe het er hier in de oorlog aan toeging, kunnen we vandaag de dag nog altijd laten zien in het museum, op het kampterrein en in de wereld. De foto’s van Breslauer vormen een collectie met een historisch belang dat niet te overschatten valt.
Daarom werd het idee van Elzinga om Breslauer centraal te stellen in een tentoonstelling hier omarmd. Hij bouwde een expositie op met verschillende lagen. We zien onbekender werk van Breslauer dat hij maakte van het dagelijks leven in het kamp. Ook zijn er foto’s tentoongesteld die hij moest maken van kampcommandant Gemmeker en zijn vriendin. Deze worden geplaatst tegenover vrij werk, dat Breslauer maakte buiten het kamp, van de natuur en de schoonheid van het boerenland. Alsof er heel even geen oorlog is. Foto’s die juist hun zeggingskracht ontlenen aan deze context. Een gevangene die zijn bizarre gevangeniswereld moest vastleggen, laat ook zien dat de natuur ondertussen gewoon doorgaat. De natuur draait door, terwijl zijn wereld instort. Ook zien we een ode van Sake Elzinga aan Breslauer en een wand met een fotografisch overzicht van veertig jaar Herinneringscentrum Kamp Westerbork.
Toen we de tentoonstelling aankondigden via social media, kreeg ik ineens een berichtje van iemand die vertelde dat ze contact had met de familie van Breslauer in Israël. Ik wist dat de dochter als enige van het gezin de oorlog had overleefd en naar Israël was geëmigreerd. Ze hield contact met het museum en is een aantal keren geïnterviewd, maar met haar kinderen hadden we geen contact. Ik kreeg een e-mailadres van een kleindochter van de fotograaf en ik mailde haar om te vertellen dat we een tentoonstelling zouden openen waarin het werk van haar grootvader zou worden getoond en geëerd.
En toen bleek zich een klein wonder te voltrekken: een groot deel van de familie, namelijk drie kleindochters Breslauer die inmiddels eind zestig zijn, kwamen met hun echtgenoten en kinderen naar Nederland om Stolpersteine te plaatsen voor de familie van hun vader in Den Haag. Ze gooiden allemaal hun plannen om om het Herinneringscentrum te kunnen bezoeken en zo kregen we de afgelopen week, in verschillende delegaties, wel een stuk of twintig nazaten van Rudolf Werner en Bella Breslauer op bezoek. Ze bekeken de ode die Sake Elzinga aan hem bracht, en ook het persoonlijke onderzoek dat hij deed naar de betekenis van de fotograaf Breslauer en dat van zijn werk voor hem, als nieuwe fotograaf van Westerbork.
‘Als je het had moeten organiseren, had je het niet voor elkaar gekregen,’ zei Sake in het voorbijgaan tegen me en dat is waar. De mooiste dingen gebeuren gewoon vanzelf.
Bertien Minco
Directeur Herinneringscentrum Kamp Westerbork
Lees hier meer over de tentoonstelling van Sake Elzinga, die nog t/m 7 mei 2023 te zien is in het museum van het Herinneringscentrum.
