80 jaar na de ontruiming van de joodse werkkampen

donderdag, 25 augustus 2022

Op 2 oktober 2022 is het tachtig jaar geleden dat de joodse werkkampen in Nederland werden ontruimd. Die nacht in 1942 zorgde voor een enorme toename van het aantal gevangen in kamp Westerbork. De Joodse dwangarbeiders werden onder bewaking naar kamp Westerbork gebracht. Ook de gezinnen van de mannen werden uit heel Nederland opgehaald. Met de 12.000 nieuw aangekomen gevangen raakt kamp Westerbork die nacht overvol. In de weken daarna werden de meesten van hen op transport gesteld naar Auschwitz en daar direct na aankomst vermoord.

‘Wat we toen hebben meegemaakt tart elke beschrijving. De mensen kwamen hier aan opgejaagd als vee. Sommigen begraven onder hun bagage, anderen met helemaal niets bij hun, zelfs niet behoorlijk gekleed.’ Dit beschrijft Bob Cahen in een lange brief, die hij uit kamp Westerbork wist te smokkelen.

Het Herinneringscentrum Kamp Westerbork staat stil bij deze gebeurtenis met een lezing. Over de Joodse werkkampen in het noorden en oosten van Nederland is nog altijd weinig bekend. Op 2 oktober 2022 schetst deskundige Lion Tokkie een beeld van de joodse werkkampen in 1942. De lezing in het museum van Kamp Westerbork begint om 14:00 uur.

In de loop van de bezetting kreeg Nederland te maken met steeds strengere de anti-Joodse maatregelen. Hierdoor werden Joodse mannen ontslagen of zij raakten hun bedrijf kwijt. Vanaf januari 1942 gaf de Duitse bezetter het bevel om de Joodse werklozen te huisvesten in de werkverruimingskampen die in de jaren dertig waren gebouwd door de Nederlandse regering.

Dwangarbeid onder zware omstandigheden
In januari 1942 worden de eerste oproepen verspreid. De Joodse mannen werden naar de werkkampen in Noord Nederland gestuurd om ontginningswerkzaamheden te verrichten. Geen van hen was voorbereid op de omstandigheden in de werkkampen. Het zware werk op het land was de meesten volstrekt onbekend. In de loop van 1942 werd het regime werd zwaarder, de rantsoenen en de lonen werden minder, het verlof en bezoek beperkt. Op de brieven kwam censuur en straffen werden vaker uitgevoerd.

De transporten naar het Oosten
De eerste deportaties in juli 1942 deden onzekerheid en angst bij de Joodse dwangarbeiders toenemen. Sommigen melden zich vrijwillig voor transport naar Westerbork, bang dat ze misschien hun familieleden zouden missen. Anderen namen de benen. De opengevallen plaatsen werden opgevuld met nieuwe arbeidskrachten die vaak nog minder geschikt voor het werk waren.

De werkkampen bleken een val. In de nacht van 2 op 3 oktober 1942 werd, op de laatste dag van het Loofhuttenfeest, een groot aantal van deze kampen omsingeld en ontruimd door de Ordnungspolizei. De volgende ochtend werden de Joodse dwangarbeiders onder bewaking van dezelfde politie te voet, per vrachtauto of per trein naar Westerbork gebracht.

Het Herinneringscentrum Kamp Westerbork brengt de verhalen, objecten en locaties van de Joodse werkkampen in kaart op de website www.joodsewerkkampen.nl. De lezing van Lion Tokkie op 2 oktober 2022 geeft inzicht in dit relatief onbekende deel van de geschiedenis van de Jodenvervolging. De bijeenkomst is gratis bij te wonen op vertoon van een ticket voor het museum van Kamp Westerbork.