‘Zij werden gevangen gezet op de plek waar ik nu sta’
donderdag, 04 mei 2023
‘Mijn herinneringen aan de oorlog heb ik nooit kunnen loslaten’, vertelde Holocaust overlevende Max van Trommel tijdens de Dodenherdenking bij het Nationaal Monument Westerbork op 4 mei 2023. Dit jaar is het 80 jaar geleden dat de negentien treinen van kamp Westerbork naar Sobibor vertrokken. Één van die transporten vertrok op 4 mei 1943. Tijdens het herdenkingsprogramma sprak Bertien Minco over de Joodse componist Leo Smit, die in Sobibor werd vermoord. Nationaal Coördinator Antisemitismebestrijding Eddo Verdoner ging in op het belang van herdenken.
Overal lag angst op de loer
‘Zij werden gevangengezet in Westerbork, de plaats waar ik nu sta, de plaats waar hun voetstappen liggen. In maart 1943, nu tachtig jaar geleden, werden zij per trein afgevoerd naar het vernietigingskamp Sobibor', spreekt Max van Trommel. Zijn grootouders werden in Sobibor vermoord. ‘De opeengepakte menigte van mensen moesten de verstikkende dampen inademen en een langzame verkrampte doodstrijd ondergaan.’
Waakzaam blijven
Nationaal Coördinator Antisemitismebestrijding Eddo Verdoner ging tijdens zijn overdenking in op het belang van Holocausteducatie bij het herkennen van antisemitische uitingen en stereotyperingen: “Complottheorieën zijn niet zomaar verhalen, maar verdachtmakingen. Daarmee probeerden de nazi’s Joden te ontmenselijken en het wantrouwen aan te jagen. En triest genoeg, steken ze in onze tijd opnieuw de kop op.”
Namen noemen en verhalen vertellen
“Wie waren de mensen die met deze trein vertrokken? Hoe zagen hun levens eruit?”, vroeg Bertien Minco, directeur van het Herinneringscentrum Kamp Westerbork zich af. “Iemand die wordt herinnerd om wie hij was is de componist Leo Smit. Hoe góed is het dat vandaag zijn muziek hier gespeeld wordt. Hij is dood, maar zijn muziek leeft voort en klinkt vanavond over deze vlakte.”
Ter nagedachtenis aan Leo Smit
De Joodse componist Leo Smit werd begin april 1943 via de Hollandse Schouwburg op transport gesteld naar doorgangskamp Westerbork. Op 27 april 1943 werd Leo Smit gedeporteerd naar Sobibor waar hij op 30 april wordt vermoord. Studenten van het Prins Claus Conservatorium speelden tijdens de herdenking een werk dat Leo Smit niet meer heeft kunnen voltooien: een strijkkwartet dat door Bob Zimmerman werd bewerkt voor saxofoon.
Sjiwwe voor Sobibor
Begeleid door Theater na de Dam en Roestvrij Theater uit Dwingeloo spelen jonge theatermakers tussen maart en juli de voorstellingenreeks Sjiwwe voor Sobibor op het terrein van kamp Westerbork. Tijdens de herdenking speelden ze een scène uit de voorstelling.
Chazzan Oz Shasha zong de lofzang Kaddisj en het gebed Jizkor, ter herinnering, herdenking en nagedachtenis aan de slachtoffers.
RTV Drenthe maakte een live verslag van de Dodenherdenking vanaf het kampterrein. Deze uitzending is terug te zien op de website www.rtvdrenthe.nl. Alle bijdragen zijn terug te zien en te lezen op de website van het Herinneringscentrum www.kampwesterbork.nl.
