Nationaal Monument Westerbork

Het Nationaal Monument Westerbork is een van de meest sprekende en indringende van de duizenden oorlogsmonumenten in Nederland. Het monument, ontworpen door kampoverlevende Ralph Prins, moest de herinnering aan kamp Westerbork levend houden. 

Aan het eind van de negentig meter lange rails heeft Ralph Prins met zo weinig mogelijk middelen willen tonen dat er op deze plek iets verschrikkelijks is gebeurd. De omhoog gekrulde rails drukken de wanhoop uit, ze zijn bewerkt alsof er op geschoten is. De spoorbielzen laten de vernietiging zien. Hoe dichter bij het eind, hoe meer ze versplinterd zijn. De rails rust op 93 bielzen die verwijzen naar het aantal transporten dat vanuit kamp Westerbork vertrok. Vier bielzen die los liggen van de rails symboliseren vier transporten die van elders naar Oost-Europa vertrokken. De muur van Drentse zwerfkeien lijkt van een afstand op een stapel schedels. Deze muur sluit het monument als het ware voor het oog af. Daarvoor het stootblok, vlak bij de plaats waar ook in de oorlog de spoorlijn van Hooghalen naar het kamp haar eindpunt vond. Het authentieke stootblok dat nu nog steeds achter de muur ligt, heeft Ralph Prins bewust niet willen gebruiken. Dat geldt overigens voor alle materialen van het monument: niets is afkomstig uit het kamp zelf, ook de rails niet. Op de twee marmeren platen staat de Bijbeltekst Klaagliederen 4:18.

Wellicht is dit Nationaal Monument Westerbork het enige gedenkteken dat tweemaal onthuld is. Bij de officiële onthulling op 4 mei 1970 was slechts een select groepje hoogwaardigheidsbekleders aanwezig en een aantal vertegenwoordigers van de pers. Opvallend was de afwezigheid van kampoverlevenden, nabestaanden en hun organisaties: zij waren niet uitgenodigd. Vandaar dat het Nederlands Auschwitz Comité in september 1970 een tweede onthulling organiseerde, die door zo’n honderdvijftig overlevenden werd bijgewoond. Inmiddels worden er jaarlijks op 4 mei herdenkingsbijeenkomsten gehouden bij het Nationaal Monument Westerbork, die worden bijgewoond door duizenden belangstellenden.

Het Nationaal Monument Westerbork is eigendom van de provincie Drenthe. Met een jaarlijkse waarderingssubsidie wordt het door het Herinneringscentrum Kamp Westerbork uitgevoerde beheer en onderhoud van monument en kampterrein vergoed.