COLLECTIE: Twee peperbussen

woensdag, 28 augustus 2019

Het is alweer bijna een jaar geleden dat het eerste contact werd gelegd. We kregen de vraag of we belangstelling hadden voor twee peperbussen. Dat hadden we uiteraard, maar dan is het wel van belang dat we weten wie de oorspronkelijke eigenaar is geweest en dat we het achterliggende verhaal te weten komen, zodat we dit in ons museum kunnen vertellen.

'De bussen hebben toebehoord aan Isaac Valk', aldus de heer Rutgers uit het Friese Gytsjerk. ‘Valk woonde aan het Molenpad 71 te Leeuwarden. Hij was handelaar/koopman in specerijen en heeft de twee bussen bij mijn vader in bewaring gegeven. Mijn vader had een winkel aan de Dahliastraat. Valk en mijn vader waren zakenrelaties. Mijn vader heeft de bussen altijd op zolder bewaard.’

Eindelijk konden de bussen worden bezorgd. Ik had in mijn hoofd het beeld van een peper en zoutstelletje. Groot was mijn verbazing dan ook toen de heer Rutgers met twee grote gele boodschappentassen in onze entreehal op mij stond te wachten. Ik tilde een tas op. ‘Er zit vijf kilo peper in’. Met zijn dochter was de heer Rutgers erin geslaagd een van de bussen open te krijgen. ‘Het ruikt nog steeds naar peper.’ Met een breipen hadden ze in de inhoud geprikt. ‘Misschien zat er nog iets waardevols in, iets van goud’. De bus bleek alleen met peper te zijn gevuld. Twee maal vijf kilo peper, wat een vermogen was in de oorlogsjaren. Zeker nadat de invoer vanuit Nederlands-Indië door de Duitse bezetting was stil komen te liggen.

Isaac Valk heeft de twee bussen nooit meer opgehaald. Hij kwam tussen 3 en 5 oktober in kamp Westerbork terecht. Waarschijnlijk heeft hij in een van de Joodse werkkampen moeten werken, voordat hij in Westerbork met zijn vrouw en een door hun uit Duitsland opgevangen nichtje, werd herenigd. Misschien heeft zijn netwerk aan handelscontacten zijn verblijf in het kamp nog kunnen rekken. Op 18 mei 1943 moesten ze echter op transport, naar het onbekende Sobibor. Bij aankomst werden ze alle drie in de gaskamer vermoord.

De heer Rutgers heeft in de jaren vijftig de zaak van zijn vader overgenomen. In 1993 is hij er mee opgehouden. Het was tijd om van het leven te genieten. De peperbussen zijn nu in het Herinneringscentrum ondergebracht. Het verhaal van Isaak Valk zal worden doorverteld in de reizende expositie In bewaring gegeven. De kleindochter van Rutgers zal het verhaal ook doorvertellen. Ze gaat naar groep 8. Volgend jaar is het 75 geleden dat ook het Noorden van het land werd bevrijd. Een mooi moment om het verhaal van de peperbussen aan haar klasgenoten te vertellen.

- Guido Abuys, conservator