19 mei 1944

dinsdag, 19 mei 2020

Op 19 mei 1944 werden 245 Sinti en Roma uit kamp Westerbork naar Auschwitz-Birkenau gedeporteerd. Om dit te herdenken schenken we vandaag online aandacht aan wat in het Romani de Porajmos, de Romani genocide of Holocaust, is komen te heten.

De razzia’s
Op 14 mei 1944 verstuurde de nazileiding een telegram aan verschillende Nederlandse politiekorpsen met de opdracht ‘ […] eener centrale aanhouding van alle in Nederland verblijvende personen die het kenmerk der zigeuners bezitten’.

Op 16 mei 1944 vonden daarom in meerdere plaatsen in Nederland razzia’s plaats: 578 mannen, vrouwen en kinderen werden door, voornamelijk Nederlandse, politieagenten opgepakt en naar kamp Westerbork weggevoerd

Kamp Westerbork
De NSB-burgemeesters van onder meer Utrecht, Zutphen en IJsselstein hadden het telegram van 14 mei gebruikt om alle ‘asociale elementen’ uit hun gemeenten te verwijderen. 279 reizigers (woonwagenbewoners), waaronder de dan 11-jarige Hannes Kabalt, werden ook opgepakt en naar Westerbork gestuurd, om vervolgens na enkele dagen op bevel van commandant Gemmeker te worden vrijgelaten.

‘Bij aankomst in Westerbork stond daar de kampcommandant, Gemmeker, met zijn hond. Hij stond naar ons te kijken, kwam op m’n vader toegelopen en vroeg een begeleider om de paspoorten. Hij vroeg mijn vader waar hij vandaan kwam. “Uit Utrecht”, antwoorde mijn vader, waarop Gemmeker uitschreeuwde: “Ze zijn verrückt daar in Utrecht!”’

Tijdens de registratie bleken daarnaast 60 personen over een Italiaans, Guatemalteeks of Zwitsers paspoort te beschikken. Aan de consuls van de genoemde landen wordt de vraag voorgelegd wat er met deze Sinti en Roma moet gebeuren. De Italiaanse en Guatemalteekse vertegenwoordigers pleiten met succes voor vrijlating. De Italiaanse consul kwam zelfs persoonlijk naar kamp Westerbork om de zaak te bespreken. Het lot van de Zwitsers was grillig: zes werden alsnog gedeporteerd.

Het transport
Op 19 mei 1944 werden 245 Sinti en Roma uit kamp Westerbork naar Auschwitz-Birkenau gedeporteerd. Van dit transport zijn filmbeelden bewaard gebleven, die in de Westerborkfilm te zien zijn. Kampcommandant Gemmeker had kampgevangene Rudolf Breslauer opdracht gegeven het leven in het kamp op foto en film vast te leggen.

Slechts dertig van de 245 gedeporteerde Sinti en Roma overleefden de oorlog.